Vanavond nemen we een belangrijke beslissing over de toekomst van Oostzaan. Misschien wel de belangrijkste ooit: Kan Oostzaan zelfstandig blijven? Dit is dan ook de moeilijkste en zwaarste beslissing die we als Raadslid moeten nemen. Zelfstandigheid opgeven kun je maar een keer doen. Maar we kunnen niet meer om deze beslissing heen.

Financieel staat Oostzaan het water aan de lippen. Het raadsbericht dat we gisteravond op de valreep nog kregen, liegt er niet om. We dreigen op sommige terreinen door het wettelijke minimum heen te zakken, en om de status quo te behouden moeten er miljoenen bij. Geld dat Oostzaan niet heeft. 

En die status quo? Die voldoet simpelweg niet. We waren blij met de erkenning in het Raadsbericht voor het goede werk dat onze ambtenaren doen. Die erkenning delen wij. We zijn ze ontzettend dankbaar voor hun toewijding, deskundigheid, flexibiliteit en creativiteit. 

Maar de realiteit is dat beleid niet uitgevoerd kan worden, inwoners en ondernemers lang moeten wachten op antwoorden en vergunningen, -soms jarenlang- en zelfs een minimaal niveau aan dienstverlening garanderen een gigantische uitdaging is.

Helaas zien we op de korte en lange termijn geen oplossingen hiervoor. Natuurlijk hebben meer gemeenten last van deze problemen. Maar als kleine gemeente ben je heel veel kwetsbaarder. En Oostzaan is een van de kleinste gemeenten van Nederland.

Er wordt al jaren zwaar geïnvesteerd in en gereorganiseerd bij OVER, en hoewel dat tot verbeteringen heeft geleid, is het nog steeds ver van voldoende. En het blijkt het heel moeilijk om personeel vast te houden en verzuim duurzaam omlaag te krijgen.

Tijdens het participatietraject gaven inwoners aan dat ze zorg, onderwijs en betaalbare woningen erg belangrijk vinden. Maar de inloop op de Lishof is wegbezuinigd. Het lukt al jaren niet om een nieuwe Rietkraag te bouwen. En bouwplannen van de grond krijgen duurt vele malen langer dan gepland. 

Daarnaast wordt waardevol beleid voor onze inwoners niet gemaakt, keer op keer uitgesteld of  belandt in een (digitale) la omdat er geen medewerkers zijn om het uit te voeren. Het coalitie-akkoord, dat al bescheiden qua ambitie was, blijkt nog steeds te ambitieus. En dan komen daar nu de komende jaren nog bezuinigingen bij die echt pijn gaan doen.

De inwoners van Oostzaan betalen dus een steeds grotere prijs voor zelfstandigheid. En die prijs zal het hardste aankomen bij de mensen die het meest afhankelijk zijn van de gemeente, onze meest kwetsbare inwoners.

De vraag of en wanneer die prijs te hoog is, moet gesteld kunnen worden. Net als de vraag wat een zelfstandig Oostzaan op de korte en lange termijn onze inwoners nog kan bieden. GroenLinks heeft zich altijd hard gemaakt voor zelfstandigheid, maar niet ten koste van alle andere zaken en niet tegen elke prijs.

Want zelfstandigheid, identiteit en nabijheid van het bestuur moeten niet alleen op papier bestaan. Ze moeten ook handen en voeten hebben. Die handen en voeten zijn bijvoorbeeld de slagkracht van het ambtelijke apparaat, onze dienstverlening, transparant en effectief bestuur, en de voorzieningen die de gemeente kan bieden of ondersteunen.



En daar schort het nu allemaal aan. Wat heb je aan zelfstandigheid en een nabij bestuur als het niks kan met de klachten, zorgen en ideeën van de inwoners?



Als er door gebrek aan capaciteit pijnlijke fouten gemaakt worden met een directe impact op kwetsbare Oostzaners?



Als we continu moeten kiezen tussen zaken die allemaal belangrijk en waardevol zijn en die we eigenlijk allemaal willen kunnen doen?



En als zelfs op de beperkte dienstverlening en voorzieningen die we nu bieden, nog bezuinigd moet worden?

Daarnaast zijn de inwoners van Oostzaan een diverse groep, en hoewel veel mensen aangegeven hebben identiteit belangrijk te vinden, betekent dat voor iedereen weer wat anders. Voor sommigen staat identiteit gelijk aan autonomie, voor anderen gaat het om nabijheid van het bestuur, kleinschaligheid, het groene karakter, onderlinge solidariteit, of de historische dorpsidentiteit. Een fusie heeft op niet al deze dingen even veel invloed.

Het rapport van Twijnstra Gudde gaat uiteindelijk over hoe de Oostzaanse identiteit tot uitdrukking kan komen en wat de gemeente kan betekenen voor haar inwoners. Dat rapport was wat ons betreft heel duidelijk. We zijn blij dat een Groen Landelijke Fusie- ambtelijk en bestuurlijk, alsnog onderzocht is. Dat is altijd onze wens geweest. 

GroenLinks vindt het heel belangrijk dat alle opties onderzocht worden, zodat wij ze met elkaar kunnen vergelijken, en dat ook onze inwoners alle scenarios naast elkaar kunnen leggen.

Wat betreft de optie doorontwikkeling van OVER Gemeenten kwam de raad UNANIEM tot het besluit dat het geen levensvatbare optie is. Een ambtelijke fusie met Wormerland en Landsmeer scoorde helaas net zo slecht. Daar moet je een conclusie uit durven trekken, ook als het niet het resultaat is waar je op hoopte.

Ons inziens kan een ambtelijke fusie hoogstens een tijdelijke tussenstap zijn op weg naar een bestuurlijke fusie. Maar een fusie, ook een ambtelijke, is ontzettend ingrijpend voor onze inwoners en de medewerkers van OVER Gemeenten.

En hoewel het niet het belangrijkste argument is, het kost ook een hoop geld. En gezien onze zeer penibele financiële situatie kunnen we hier niet aan voorbij gaan. Deze tussenstap lijkt ons dan ook zeer onverstandig. 

We zijn benieuwd naar het standpunt van het college hierin.

Voor ons is er helaas maar een logische conclusie, ook al is dat een keus die we eigenlijk helemaal niet willen maken: Een bestuurlijke Fusie.

Voor die fusie zijn er nog drie reële opties: Zaanstad, Amsterdam en GroenLandelijk. Allemaal met hun eigen voordelen en nadelen. Wat deze drie opties concreet zouden betekenen voor Oostzaan moet nu verder verkend worden, zodat we een  beeld hebben van de impact van de verschillende fusies op alle zaken die Oostzaners belangrijk vinden.

Wij kunnen ons dan ook vinden in het voorstel van het College.

Alleen kijken naar GroenLandelijk is onverstandig, niet strategisch en naar onze mening absoluut onverantwoord. De meeste mensen zouden nog geen koelkast kopen zonder verschillende opties en prijzen met elkaar te vergelijken. Waarom zou je dat dan niet doen voor deze zo belangrijke en historische beslissing voor Oostzaan? Want ook bij fusie met Amsterdam of Zaanstad zijn er mogelijkheden om in ieder geval wat zeggenschap te houden over wat er in Oostzaan gebeurt. En ook aan GroenLandelijk kleven reële nadelen en risico’s.

Onze inwoners verdienen een zorgvuldige afweging van alle opties. Vol inzetten op GroenLandelijk is wensdenken en niet in het beste belang van Oostzaan. Het doet ook geen recht aan het zorgvuldige en jarenlange proces dat eraan vooraf is gegaan. Ook hier horen we graag de ervaring en het standpunt van het college.



Dan nog een opmerking over het Raadsbericht van gisteravond. Ongeacht wat we vanavond besluiten, de inwoners moeten erop kunnen vertrouwen dat het besluit het resultaat is van een zorgvuldig proces en dat alle relevante informatie tijdig in handen was van de Raad. En los van wat wij vinden van het besluit dat genomen is door het college (en daar vinden wij wel wat van), komt dit Raadsbericht veel en veel te laat. Raad en inwoners moeten tijd hebben om de informatie te verwerken en te overdenken, en ook het debat in de commissie vorige week zou gebaat zijn geweest met deze informatie.  Graag horen we van het college waarom deze informatie pas op de valreep kwam.

Tenslotte willen we het belang onderstrepen van het meenemen van onze inwoners bij de verdere besluitvorming. Parallel aan de volgende stappen moeten onze inwoners grondig en tijdig geinformeerd worden over de consequenties van de verschillende fusie-opties.

Dank u wel.